Wersja standardowa Wersja z powiększonym kontrastem Wersja tekstowa
Centrum Informacji Turystycznej w Oświęcimiu
Facebook
Centrum Informacji Turystycznej w Oświęcimiu

Zabytki Chrzanowa

 | Kościół p.w. św. Mikołaja
Kościół p.w. św. Mikołaja

Kościół p.w. św. Mikołaja

Zbudowany na przełomie XIII i XIV w. swój ostateczny kształt, który przetrwał do roku 1912, uzyskał w XV w. i nieco później, poprzez dodane przybudówki. Jedyną pozostałością tamtego gotyckiego kościoła jest dzisiaj prezbiterium. Obok kościoła, zapewne w tym samym czasie, wzniesiono murowaną dzwonnicę. Gruntowna przebudowa chrzanowskiego kościoła przeprowadzona w latach 1912-1914 nadała świątyni obecny wygląd. Na obecny wystrój wnętrza kościoła składają się głównie XIX-wieczne ołtarze i obrazy, stacje drogi krzyżowej, XVII-wieczny ołtarz św. Stanisława z czarnego marmuru, oraz wyjątkowo piękne kompozycyjnie i kolorystycznie witraże z ostatnich lat panowania austriackiego (1914). Spośród ciekawych eksponatów z kościelnego wyposażenia należy wymienić monstrancję z XV w., wczesnobarokowy kielich mszalny z XVII w., barokową chrzcielnicę z czarnego marmuru dębnickiego (przed 1748 r.) oraz wielki żyrandol z wizerunkiem Orła Białego pochodzący z lat międzywojennych. Interesującym eksponatem znajdującym się w chrzanowskim kościele jest mozaikowy obrazek przedstawiający Madonnę z Dzieciątkiem, a będący darem papieża Leona XIII dla Henryka Loewenfelda (1888 r.), który papieski podarunek przekazał kościołowi św. Mikołaja w Chrzanowie. Pod kościołem mieszczą się podziemne krypty, w których spoczywają prochy dawnych właścicieli Chrzanowa, urzędników chrzanowskiego dworu oraz niektórych wybitnych mieszczan.
Obok kościoła, zapewne w tym samym czasie, wzniesiono wolno stojącą murowaną dzwonnicę. Wspominają ją  XVI-wieczne dokumenty. Na murze dzwonnicy wmurowano w 2003 r. tablicę pamiątkową ku czci chrzanowian walczących o wolną i niepodległą Polskę w latach 1918-1920 i 1939-1989.
Przy ul. Mickiewicza, obok kościoła św. Mikołaja, znajduje się plebania zbudowana w czasach przynależności Chrzanowa do Wolnego Miasta Krakowa (1844 r.). Budynek jest przykładem architektury historyzującej z elementami neorenesansowymi i późno klasycystycznymi. Pierwotny wystrój pierwszej murowanej plebanii został nieco zmieniony podczas rozbudowy obiektu w r. 1934.

 | Lamus dworski z XVI w.
Lamus dworski z XVI w.

Lamus dworski z XVI w.

Lamus dworski z XVI w., obecnie siedziba Muzeum w Chrzanowie. Budynek ten pierwotnie stanowił część zespołu dworskiego zwanego zamkiem, będącego rezydencją właścicieli miasta Ligęzów. Ostatni właściciele Chrzanowa, ze względu na zły stan nieistniejącego już dzisiaj chrzanowskiego dworu, zaadaptowali pod koniec XIX w. na swoją chrzanowską rezydencję lamus dworski. Budynek pochodzi z końca XVI w. Usytuowany jest przy ul. A. Mickiewicza prowadzącej do ronda ze zjazdem w kierunku Oświęcimia oraz Katowic i Krakowa, na obrzeżach parku miejskiego, w którym z dawnych, dworskich czasów, zachowało się sporo interesujących drzew i krzewów.
 W części zabytkowej zbudowany jest z miejscowego kamienia. Budynek zachował pewne cechy renesansu jak łuk sklepieniowy parteru, czy - znacznie dziś zaburzoną - bryłę architektoniczną. Przebudowany został przez ostatnich właścicieli miasta, rodzinę Loewenfeldów, którzy zamieszkiwali w im do wybuchu drugiej wojny światowej.
Od schyłku XIX w., Chrzanów znalazł się rękach spółki kupców wrocławskich Loewenfeld, Silbergleit, Kuźnicki. Emanuel Loewenfeld, wkrótce stał się jego jedynym właścicielem. Ożeniony z Różą Ascher, miał czterech synów: Wilhelma, Adolfa, Henryka i Brunona. Wszyscy wymienieni zapisali się w historii miasta związując swe losy i miejsce zamieszkania z Chrzanowem. Szczególnie pozytywne ślady pozostawili Róża i Henryk. Byli fundatorami licznych przedsięwzięć, w tym charytatywnych, a także głównej alei miasta, noszącej po dziś dzień imię Henryka.
W latach 60. XX wieku i później lamus adaptowany został do celów muzealnych. W roku 1969 r. Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał budynek Muzeum do Rejestru Zabytków. Od strony południowej – w latach 70. została dobudowana piętrowa przybudówka.

 | Cmentarz żydowski
Cmentarz żydowski

Cmentarz żydowski

Znajdujący się przy ulicy Podwale w Chrzanowie cmentarz żydowski sięga swoimi początkami połowy XVIII wieku. Aż do okresu II wojny światowej jego teren był kilkakrotnie powiększany na drodze dokupywania gruntów, natomiast w okresie jej trwania władze okupacyjne zlikwidowały najstarszą część cmentarza, a kolejnych ograniczeń terenu dokonano w II połowie XX wieku. Dziś nekropolia zajmuje obszar 1,71 ha i można na niej zobaczyć ok. 3000 macew. Najstarsza postawiona jest na grobie zmarłej w 1802 roku Lei, córki Józefa Jozłe. Późniejsze upamiętniają pochówki kupców, rzemieślników, miejscowych notabli, ich żon i dzieci. W ohelu północnym (bliżej bramy) pochowano zmarłego w 1828 roku Szlomo Bochnera syna Mojżesza, ucznia Elimelecha z Leżajska (o czym wspomina epitafium), który był rabinem przez 40 lat. W ohelu południowym leżą męscy przedstawiciele dynastii Halbersztamów. Dawid syn Chaima zmarły w 1894 roku, jego trzech synów: Józef Zew zmarły w 1902 r., Mojżesz zmarły w 1915 r. i Naftali zmarły w roku 1927, oraz synowie Mojżesza: Baruch zmarły w 1916 r. i Józef Elimelech zmarły w 1906 r. Trzech spośród nich (Dawid, Józef Elimelech i Naftali) pełniło funkcje „w koronie rabinatu”.
II wojna światowa i czas „Szoah” pozostawiły swoje ślady w postaci nielicznych, ale wymownych nagrobków. Macewa–pomnik w miejscu pochówku 37 rozstrzelanych w Trzebini, w dniach 8, 10, 11 września 1939 roku mieszkańców Chrzanowa, wspomina także o ostatecznej zagładzie chrzanowskich żydów w 1943 r. Cmentarz żydowski to oprócz historii, także ślad wielowiekowej kultury żydowskiej w jej sepulklarnym wymiarze. Liczne nagrobki ozdobione wyobrażeniami symbolicznymi, wśród nich kilka szczególnie bogatych z początków XIX wieku. Inskrypcje pisane są niemal wyłącznie w języku hebrajskim, jednak na kilkudziesięciu nagrobkach odnaleźć można dopiski w językach: jidysz, niemieckim i polskim.
Cmentarz jest na co dzień zamknięty. O klucz można pytać w domu opodal cmentarza przy ulicy Borowcowej 3. Zwiedzanie połączone z oprowadzeniem jest możliwe po wcześniejszym uzgodnieniu, o warunki którego można dowiadywać się w miejscowym Muzeum, ul. Mickiewicza 13, tel. 032 753 87 11, e-mail: muzeum@muzeum.chrzanow.pl

 | Dom Urbańczyka
Dom Urbańczyka

Dom Urbańczyka

Walory zabytkowe i estetyczne oraz położenie w dogodnym, centralnym punkcie miasta spowodowały, że zakupiono go z funduszów miejskich w 1981 r., bezpośrednio od spadkobierców ostatniego właściciela Tadeusza Urbańczyka a następnie w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków w Katowicach przeprowadzono kapitalny remont i zaadaptowano budynek dla celów muzealnych. Zabytkowy obiekt oddano do użytku jesienią 1985 r., organizując wielką jubileuszową wystawę dorobku Muzeum w Chrzanowie w XXV-lecie jego istnienia. Obecnie pełni funkcję Oddziału Wystaw Czasowych Muzeum w Chrzanowie.

  • @http://mosir.oswiecim.pl
  • @http://oswiecim.pl
  • @http://www.muzeum-zamek.pl/
  • @http://ajcf.pl/
  • @http://www.auschwitz.org.pl/
  • @http://ock.org.pl
  • @http://mbp-oswiecim.pl/